Radyasyon Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Birçok radyasyon kaynağı vardır. Televizyonlar, tıbbi ve endüstriyel X-ray cihazları gibi X-ışınları üreten elektronik cihazlar en yaygın kullanılan ekipmanlardır. Bir diğer önemli radyasyon kaynağı nükleer reaksiyonlardır. Nükleer testin ürünleri (atom bombası ve hidrojen bombası) radyoaktif olduğu için reaksiyon dursa bile radyasyon uzun süre devam edecektir.

Diğer bir radyasyon kaynağı uzaydır. Güneşin ve yıldızların enerjisi nükleer reaksiyonlardan (füzyon) gelir. Isı ve ışığa ek olarak, nükleer radyasyon da dünyamıza uzaydan geliyor. Dünyaya ulaşan bu tür ışınlara kozmik radyasyon denir. Radyasyonun çoğu atmosferdeki ozon tabakası tarafından emilse de, küçük bir kısmı yeryüzüne ulaşır.

Kısacası, radyasyondan kaçınmak imkansızdır. Radyasyon denilince akla ilk gelen X ve gama ışınlarıdır. Her iki ısı türü de çok yüksek enerjiye sahiptir. Bu nedenle, bu ışınların penetrasyonu çok yüksektir.

DNA’dan oluşan kromozomların yapısındaki değişiklikler nedeniyle taşıdıkları sırlar yok olup yeni bir genetik yapıya sahip hücrelere dönüşmüş ve ebeveynlerinden farklı yeni genotipler ortaya çıkmıştır. Bu farklılaşmaya mutasyon denir. Bu, bireyin üreme hücrelerinde gerçekleşirse, radyasyona bağlı bu değişiklik yavrulara aktarılacaktır.

Yüksek doz radyasyona maruz kalan bireylerde görülebilen başlıca hastalıklar şunlardır: kan ve hematopoietik organların yıkımı (anemi, lösemi), deride ateş yanığına benzeyen yaralar, gözde katarakt, kısırlık, kanser ve genetik hastalıklar…

İnsan vücudunun belirli bir dozda radyasyona kısa süre maruz kalmasından kaynaklanan rahatsızlık kişiden kişiye değişebilir. Ancak bu hastalıkların genel özellikleri şu şekilde özetlenebilir:

*50 ram, gözlemlenebilir bir biyolojik etki oluşturan minimum radyasyon dozudur. Bu doz, kandaki beyaz kan hücrelerinin sayısında geçici bir değişikliğe neden olur.

*100 – 200 ram arasında radyasyona maruz kalan bir insanda 3 saat içerisinde kusma ile birlikte yorgunluk ve iştahsızlık görülür. Bu tür hastalarda birkaç hafta içinde iyileşme gözlenir.

*300 ram radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde 2 saat içinde kusma ve halsizlik başlar. Yaklaşık 2 hafta sonra ise saçlar dökülmeye başlar.

Bir ay ile bir yıl arasında bu kişilerin %90’i iyileşir. Vücut tarafından alınan radyasyon dozunun artmasıyla gözlenen etkiler daha belirgin ve ciddi olmaya başlar.

*400 ram radyasyon dozuna maruz kalan kişilerde birkaç saat içerisinde başlayan bulantı ve kusma dönemini iştahsızlık, halsizlik, ateş ve saç dökülmesi izler. Yaklaşık iki hafta sonra ağızda iltihaplanma görülür, ishal ile birlikte hızlı kilo kaybı başlar. Bu dozda radyasyona maruz kalan fertlerin %50’si 2 ile 4 hafta içinde ölür.